Het lot van de familie Meijer

Ik ben er stil van. Vandaag heb ik het boek Het lot van de familie Meijer van Charles Lewinsky uitgelezen. In bijna 700 pagina's word je deelgenoot gemaakt van de belevenissen van de familie Meijer. De familie Meijer is een joodse familie uit Zwitserland. Je maakt kennis met antisemitisme. Uiteenlopend van subtiel antisemitisme tot de haatcampagnes en de moordpartijen van de nazi's. Je leest dat antisemitisme van alle tijden is. Dat leer je via Oom Melnitz, een oom die is overleden maar die-zolang het nodig is om zijn verhaal te vertellen- steeds weer terugkomt. Zijn verhaal begint al in 1648 in de Oekraïne met de kozak Chmielnicki. Hij slachtte in Oekraiense dorpen de joden massaal af. Dat gebeurde pas nadat er lange tijd terreur werd uitgeoefend: vrouwen werden met een riem om de hals achter een paard aangesleept. Iemand een rood lint schenken, werd dat genoemd. Ongeboren kinderen werden uit zwangere vrouwen gesneden. Iemand de keel doorsnijden werd sjechten (kosjer slachten) genoemd. Uiteindelijk lieten de kozakken de joden naakt aantreden. Steeds moest er een rij naar voren komen, de kozakken deden hun werk en sloegen rij na rij toe met hun sabels. Alleen de knappe jonge vrouwen werden gespaard. Die werden naar de kerk gesleept, gedoopt, en zwanger gemaakt door de kozakken. Uiteindelijk werd Chmielnicki verslagen. Alle vrouwen die kozakkenkinderen hadden gebaard, werden weer opgenomen in de joodse gemeenschap - of wat daar nog van over was. Elke joodse ziel was immers nodig. Kinderen van wie men de vader niet kende, kregen een bijnaam; ze werden Chmielnicki's genoemd. Omdat ze hun bestaan aan de vijand hadden te danken. Oom Melnitz heet Chmielnicki, na jaren verbasterd tot Melnitz: een kind van de vijand. De andere leden van de familie Meijer horen zijn verhalen liever niet. Ze verdrijven de geest van oom Melnitz met sussende woorden. "Dat was toen", "In duistere tijden", "Nu gebeurt zoiets niet meer", stellen ze zichzelf gerust. Tot de Tweede Wereldoorlog het tegendeel zal bewijzen.
Het vergaat de familie Meijer nog relatief goed: ze zijn Zwitserse joden. Maar ieder gezin Meijer maakt op zijn manier kennis met de gruwelijkheden van de Tweede Wereldoorlog. Op geen enkele manier kunnen ze zich onttrekken aan hun lot. In iedere joodse familie zijn de sporen van het antisemitisme dat er door de eeuwen heen geweest is, aanwezig. Het minste wat je kunt doen is kennis nemen van dat lot. Ook als je het liever niet had geweten. Het is namelijk goed om te weten. Alleen door interesse in elkaar te tonen, door geïnteresseerd te zijn, kun je vijanddenken voorkomen.
Charles Lewinsky maakt het je makkelijk om kennis te nemen van het lot van de familie Meijer. Het is een meeslepend boek, dat je met zaken confronteert zonder dat het je afschrikt. Dat is knap. Het is dan ook het beste boek dat ik de laatste tijd heb gelezen. Aan het eind van het boek is oom Melnitz nog steeds aanwezig. Het is nog steeds nodig om zijn verhaal te vertellen. Om te blijven waarschuwen. De laatste zin van het boek is dan ook: Altijd als hij gestorven was, kwam hij weer terug.